کتاب سوم ابتدایی به نسبت کتاب ۱۵ سال قبل که شیطنیت هایی نسبت به دین و انقلاب داشت، خیلی خوب شده است

ستاد در زمینه نقد و پژوهشگر در زمینه ادبیات کودکان و نوجوانان در نشست تخصصی بررسی و نقد کتب فارسی ابتدایی (دوره اول دوم و سوم) به بیان نقاط ضعف و قوت کتاب فارسی سوم دبستان پرداخت.

به گزارش روابط عمومی سازمان پژهش و برنامه ریزی آموزشی، محمد رضا سرشار(رضا رهگذر) در نشست تخصصی بررسی و نقد کتب فارسی ابتدایی (دوره اول دوم و سوم) که در سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی برگزار شد، گفت: نکته ای که منتقدان متاسفانه مطرح می کنند این است که در اغلب موارد کار افراد قبلی را بی اثر می کنند. کتاب فارسی در مدارس اثر خوبی دارند ولی مسائل دیگری هم هست که می تواند اجرا شود.
رهگذر در ادامه درباره ویژگی های خوب کتاب های درسی گفت: کتاب سوم ابتدایی به نسبت کتاب ۱۵ سال قبل که شیطنیت هایی نسبت به دین و انقلاب داشت خیلی خوب شده و در این کتاب نه در تصویر گری و نه در متن شیطنتی ندیدیم. نظریه های علوم انسانی را بتوانیم با مختصات فرهنگی و دینی خود تطبیق دهیم و پیاده کنیم. مثال اگر قرار است سند ۲۰۳۰ پیاده شود روزگار ما و تمام بافته های هزار و ۴۰۰ سال تاریخ ما تباه است این سند در جهت اهداف استعماری است. مهم این است که جهانی فکر کنیم ولی منطقه ای عمل کنیم و بتوانیم چیزی که به درد فرهنگ ما می خورد را انتخاب کنیم.
پژوهشگر ادبیات کودک و نوجوان گفت: کلمه کلمه کتاب سوم ابتدایی را نقد کرده ام. ولی کتاب درسی به نوعی نیست که همه چیز را بشود در آن به دلایل فرهنگی و اعتقادی گنجاند. باید در نقدهایمان به این مسائل هم نگاه کنیم. ابتدا باید همین کتاب ها را اصلاح کنیم و یک گروه هم همزمان شروع به تالیف کتاب جدید کنند. ادبیات کودک و نوجوان یک هنر فرد و هنر علم است. کسانی که می نشینند و می خواهند کتاب ادبیات و فارسی برای کودک تالیف کنند مسلما باید از استادان زبان و ادبیات فارسی استفاده کنند و این استادان لزوما متخصص ادبیات کودک نیستند و بنابراین در گروه مولفان کتاب درسی یک نفر که در نظریه کودک و نوجوان متخصص باشد وجود داشته باشد و یک عالم متخصص دینی هم در کنار این مولفان باشد.

رهگذر گفت: کتاب درسی نمی تواند مبتنی بر نظریه های گذرا باشد بلکه باید مبتنی بر نظریه های مجرب علمی و آزمایش شده و تثبیت شده ماندگار باشد و در کتاب درسی به روز شود ولی نباید هر نظریه ای که آمد سریعا به کتاب های درسی وارد شود و کتاب درسی از این لحاظ نباید به روز باشد.
وی افزود: یکی از محاسن کتاب سوم ابتدایی این است که سعی کرده تمام درس هایش ادبیات باشد یعنی به زبان روایت داستان و حکایت از مستقیم گویی پرهیز کند و برای بچه ها جذابیت ایجاد کند. حداقل مستقیم گویی و حداکثر غیر مستقیم گویی در این کتاب وجود دارد. یکی از دیگر ویژگی های این کتاب این است که از سلطه ی شاعران درآمده در حالی که در کتاب قبلی ۱۵ شعر بود که بچه به این سن انقدر شعر می خواهد چکار کند؟ . نکته خوب دیگر این است که اشعار دو سه نفری که شعرهایشان در مجلات رشد بود الان دیگر در کتاب ها وجود ندارد و کاملا پاک شده اند. مطالب از متون کهن در این کتاب خیلی کم شده و بیشتر مطالب به روز امروزی در آن آمده است. درس های اصلی کتاب عمدتا به نثر هستند و تولید خود نویسندگان هستند. در بخش نثر از نظر محتوا این کتاب خیلی خوب است ولی از نظر داستانی و بیان ادبی اغلب ضعیف هستند و نویسندگان باید متن را قوی و فنی بنویسند.
رهگذر افزود: وقتی موفق هستیم که بچه همان روزی که کتاب را می گیرد شب تا آخر شب کتاب فارسی را تمام کند. یعنی بیان دراماتیک داشته باشیم که حداکثر جذابیت را داشته باشد ولی نویسندگان ما ادبیات دراماتیک را به خوبی نمی دانند و باید با داستان نویس ها همکاری می گردند. این کتاب از نظر گفتگو نویسی ضعیف است. گفتگو ها تصنعی آورده شده است. داستان ها عوامل جاذبه آور ندارد و یک لعاب نازک از داستان روی داستان های این کتاب زده شده است.
این پژوهشگر ادبیات کودک گفت: داستان ها خوب نیستند و بهتر بود از یک اهل فن برای انتخاب داستان های بهتر استفاده می شد. مورد دیگر ضرب المثل ها هستند که یک جا حکایت می شود و یک جا ضرب المثل. چرا هی عوض می شوند؟ حکایت هایی غنی که داریم می توانستیم چیزهایی بهتری انتخاب کنیم و یا حکایت های بچگانه انتخاب کنیم و این حکایت ها هیچکدامشان با بچه ارتباطی ندارد. نثر آنها نیز بسیار سنگین است که حتی خود ما نمی فهمیم و باید نحوه بیان جملات تغییر یابد. این مسائل باعث ترس بچه ها به متون کهن می شود و نه علاقه آنها. مورد بعدی شعرهاست در این کتاب ۱۱ شعر است که اغلب نظم است و بهترین غالب شعری در این سن نظم است. بهترین وزن هم وزهای هجایی است و نه وزن های عروضی.

رهگذر گفت: در شعر کودک در بعد از انقلاب از عباس یمینی شریف شعر در کتاب وجود دارد که مجیز گوی شاه و ملکه بود و شعر او هم بسیار ضعیف و غیر کودکانه است. حتی شعر بسیار بدی از عباس میرزا در کتاب درسی آمده است. چرا باید از این افراد در کتاب درسی آورده شده است. این کار باعث می شود بچه ها بروند و سایر شعرهای آنها را هم بخوانند. از نظر محتوا کلا کتاب سالمی است و می توانست بهتر از این باشد.
این استاد نقد در ادامه بیان کرد: زمانی کتاب فارسی را پر از دینی کرده بودیم و در صورتی که لزومی نداشت کتاب دینی که داشته باشیم در کتاب فارسی هم دینی داشته باشد از آن افراط قبلی گذشته ایم ولی احتیاط کنیم به تفریط هم نیفتیم. چرا کتاب های درسی را با به نام خدا شروع می کنیم مگر بسم الله الرحمن الرحیم چه مشکلی دارد. باید همه کتاب های درسی را با بسم الله شروع کنیم و نباید خجالت بگشیم. جاهایی بهانه هایی پیدا می شود مثلا در جایی گفته یکی بود یکی نبود پری ای بود چرا نگوییم خدا بود. همین طور آرام آرام توحید به فرد رسوخ می کند.