چگونگی بهره برداری از عقل در کتاب و سنت

مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی چگونگی بهره برداری از عقل را از منظر کتاب و سنت مورد مطالعه و بررسی قرار داد.

به گزارش روابط عمومی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات بنیادین حکومتی این مرکز در قالب گزارشی با بیان این مطلب که بازگشت ریشه اختلاف های بشر به فهم عقل و نحوه التزام به آن است تصریح کرد که تا عقل در وجود انسان به ظهور نرسد نمی توان توقع درک و رفتار عقلانی از او داشت و البته هر گاه عقل پایدار شود ، شیوه خود را در عرصه علم و عمل آشکار می سازد.

عقل در زمینه کسب علم در موضوعات تجربی از روش‌های تجربی و در موضوعات غیرتجربی از روش‌های تحلیل منطقی بهره می گیرد و بر این اساس در عرصه عمل پس از شناخت موضوع، ملاک عمل، شرایط و موانع اجرا ، الگو و فرایند عملی متناسب با دستیابی به هدف اقدامات لازم را انجام می دهد.

در این گزارش با استشهاد به برخی آیات و روایات گفته شده که شیوه مستفاد از کتاب و سنت نیز همین است و به عنوان شاهد نمونه‌هایی از سیره عملی پیامبر اسلام (ص) در این زمینه عرضه شده است.

این گزارش در ادامه با اشاره به اختلافات اساسی بشر در زمینه عقل به لحاظ نظر و عمل، که همه مدعیان عقل از این اصل انسانی معنای یکسان اراده نمی کنند حال آنکه اگر همگان از عقل به مفهومی که از آیات و روایات استفاده شد یعنی ادراک بازدارنده از بدی، بهره می گرفتند، اختلافات اساسی در میان آنان آشکار نمی شد.

این گزارش می افزاید: از نظر برخی گوهر عقل مقتضی فضایل اخلاقی، رعایت حقوق و حرکت در مسیر تعالی است اما از دید برخی دیگر عقل چیزی است که با آن منافع و مصالح دنیوی، زودگذر و شخصی به هر قیمت تامین شود گرچه دیگران متضرر کردند که در این صورت روش مستکبران و جباران تاریخ عاقلانه بوده است!

دفتر مطالعات بنیادین حکومتی مرکزپژوهش‌ها در بخش دیگری از گزارش خاطرنشان می سازد که اهتمام نقل (کتاب و سنت) بر آن است که عقل انسان شکوفا و از آن استفاده شود و در این صورت عقل خود روش بهره‌گیری از خود را ارائه می کند، پس اگر درآیات و روایات گزاره‌ای در این زمینه عرضه شده باشد ارشاد به فهم و حکم عقل است و با این وصف لازم دیده شد که شیوه و چگونگی استفاده از عقل در عرصه علم و عمل بیان و به عنوان نمونه‌ای تجربه شده که نحوه بهره‌گیری از عقل در سیره پیامبر (ص) و شیوه قرآنی در آن منعکس شده است ارائه شود زیرا سعادت، بهروزی و کمال انسان در گرو شکوفایی و حاکمیت عقل و پیروی از الگوی خردمندانه پیامبر بزرگوار اسلام (ص) است.

متن کامل این گزارش را اینجا ببینید.