موج سوم پیمایش سنجش وضعیت مصرف کالاهای فرهنگی در ایران (۲)

وضعیت مطالعه روزنامه و مجلات در ایران

پژوهش «موج سوم پیماش سنجش وضعیت مصرف کالاهای فرهنگی در ایران»؛ به‌کوشش دکتر سعید معیدفر (مدیر علمی)، محمد سلگی (مدیر طرح) و عباس وریج‌کاظمی (ناظر علمی) انجام شده که توسط پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در سال ۱۳۹۹ منتشر شده است.

به گزارش مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، با توجه به اینکه نهمین راهبرد کلان نقشه مهندسی فرهنگی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی به موضوع هنر اختصاص یافته است، راهبردهای ملی و اقدامات ملی نیز به این منظور پیش‌بینی شده است که ارزیابی جدی از محتوای این راهبردها مستلزم درک جامع و فراگیر از ذائقه فرهنگی مردم و عوامل و زمینه‌های پدیدآورنده آن است و قطعاً یافته‌های این پیمایش منبعی غنی برای تحلیل‌های آن خواهد بود.
لذا هدف‌کلی پژوهشگران این پیمایش به شرح ذیل است:
فراهم ساختن مجموعه‌ای از داده‌ها درباره شیوه گذرندان زمان فراغت مردم در شهرها و روستاهای ایران و «مصرف فرهنگی» آنان بوده است. همچنین این پژوهش از نظر هدف، کاربردی بوده و از نظر زمانی، از نوع مقطعی می‌باشد. از نظر گستره، از نوع پهنانگر می‌باشد. در این پژوهش در دو سطح توصیفی و تحلیلی و با بهره‌گیری از پارادایم مطرح در چهارچوب نظری، یافته‌های به‌دست آمده ارائه شده است.
داده‎‌های این پژوهش به شیوه پیمایش گردآوری شده است. اطلاعات مربوط به شهروندان ایرانی از طریق پرسشنامه ساختاریافته به‌صورت مصاحبه رودرو، جمع‌آوری شده است. همچنین جمعیت آماری این پژوهش، شامل تمامی افراد ۱۵ سال به بالای ساکن شهر و روستاهای کشور است.
تعداد نمونه در این بررسی ۱۵۶۰۶ نفر در ۳۱ استان کشور هستند.
در بخش «روزنامه و مجله‌خوانی» این پژوهش درباره مطالعه روزنامه و مجله و میزان آن، از پاسخ‌‌گویان پرسیده شده است: “آیا  روزنامه و مجله می‌خوانید؟” که به‌شرح ذیل نگاشته شده است:

۲۸٫۳ درصد گفته‌اند که روزنامه و مجله می‌خوانند و ۷۱٫۳ درصد نیز اذعان کرده‌اند که روزنامه و مجله نمی‌خوانند.
همچنین اگر روزنامه و مجله می‌خوانید، به‌صورت الکترونیکی نیز آن را می‌خوانید؛ ./۴۳ درصد روزنامه و مجله‌خوان‌ها گفته‌اند که آن را به صورت الکترونیکی نیز می‌خوانند.
۴۳٫۱ درصد روزنامه و مجله‌خوان‌ها گفته‌اند که روزنامه‌ها و مجلات الکترونیکی را کمتر از کاغذی و ۵۶٫۹ درصد بیشتر از کاغذی می‌خوانند.
این ارقام در جدول ذیل به‌صورت کامل نگاشته شده است:
لذا مشخص شد با بالا رفتن سواد و سطح تحصیلات و منزلت شغلی و پایگاه اقتصادی افراد، روزنامه و مجله‌خوانی نیز بیشتر می‌شود.
مطالعه روزنامه و مجله و ویژگی‌های فردی و پایگاهی:

همچنین افراد بالاتر از سن ۶۴ سال کمتر از دیگر گروه‌های سنی، زنان کمتر از مردان و خانه‌دارها و افراد در حال تحصیل کمتر از دیگر گروه‌های فعالیت روزنامه و مجله می‌خوانند.

با بالا رفتن سواد و سطح تحصیلات و منزلت شغلی و پایگاه اقتصادی افراد، روزنامه و مجله‌خوانی نیز بیشتر می‌شود.

همچنین در ادامه بخش «روزنامه و مجله» که «فاصله زمانی مطالعه روزنامه و مجله و ویژگی‌های فردی و پایگاهی» مورد مطالعه قرار گرفته، نگاشته شده است:
۲۰٫۱ درصد جمعیت روزنامه و مجله‌خوان‌ها گفته‌اند که هر روز، ۲۳٫۸ درصد هفته‌ای دو سه بار، ۲۱٫۳ درصد هفته‌ای یک‌بار، ۱۶٫۴ درصد ماهی دو سه بار و ۱۰٫۳ درصد ماهی یکبار و ۸٫۱  درصد نیز با فاصله زمانی بیشتر روزنامه و مجله می‌خوانند.
لذا مشخص شد با افزایش سن، کسانی که در فاصله زمانی کمتر مانند هر روز و هفته‌ای دو سه بار روزنامه و مجله می‌خوانند بیشتر، و کسانی که در فاصله زمانی بیشتر مانند هفته‌ای یا ماهی یک‌بار روزنامه و مجله می‌خوانند کمتر می‌شود.
با افزایش سن، نظم زمانی مطالعه روزنامه و مجله بیشتر می‌شود. نظم زمانی در مطالعه روزنامه و مجله در مورد مردان نیز بیشتر از زنان است. مردان بیشتر از زنان هر روز یا هفته‌ای دو سه بار روزنامه و مجله می‌خوانند. نظم زمانی مطالعه روزنامه و مجله با افزایش سطح تحصیلات و منرلت شغلی به‌ویژه در گزینه هر روز نیز بیشتر است.
شاغلان و افراد دارای درآمد بدون کار، بیشتر از دیگر گروه‌های فعالیت و خانه‌دارها کمتر از دیگران، هر روز روزنامه و مجله می‌خوانند.
اقشار بالای بالای اقتصادی بیشتر و اقشار متوسط رو به پایین کمتر از دیگران هر روز روزنامه و مجله می‌خوانند. ۴۸٫۸ درصد اقشار بالای بالا هر روز روزنامه و مجله می‌خوانند.
بخشی از فعالیت‌ها در موضوع روزنامه‌ها و مجلات «صفحات مورد» مطالعه است که در جدول ذیل آمده است:

لذا مشخص شد مردان بیشتر از زنان صفحات اول، سیاسی، ورزشی و اقتصادی و زنان بیشتر از مردان صفحات حوادث، اجتماعی و فرهنگی را می‌خوانند.
افراد در سن ۱۵ تا ۲۵ سال نسبت به دیگر گروه‌های سنی، بیشتر صفحه ورزشی و کمتر صفحه اول و سیاسی را می‌خوانند. افراد بالاتر از ۶۴ سال بیشتر از دیگر گروه‌های سنی، صفحه سیاسی و اجتماعی و کمتر از دیگران صفحه ورزشی، حوادث و آگهی را می‌خوانند.

با افزایش سن، نظم زمانی مطالعه روزنامه و مجله بیشتر می‌شود. نظم زمانی در مطالعه روزنامه و مجله در مورد مردان نیز بیشتر از زنان است. مردان بیشتر از زنان هر روز یا هفته‌ای دو سه بار روزنامه و مجله می‌خوانند. نظم زمانی مطالعه روزنامه و مجله با افزایش سطح تحصیلات و منرلت شغلی به‌ویژه در گزینه هر روز نیز بیشتر است.

با افزایش سطح تحصیلات، مطالعه صفحات اول، سیاسی و اقتصادی روزنامه نیز افزایش پیدا می‌کند و مطالعه صفحه حوادث کاهش می‌یابد.
با افزایش منزلت اجتماعی مطالعه صفحات اول، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی افزایش و صفحات ورزشی و آگهی کاهش می‌یابد.
با افزایش پایگاه اقتصادی خوانندگان، مطالعه صفحات سیاسی و اجتماعی نیز افزایش مییابد. همچنین، افراد دارای پایگاه اقتصادی پایین، بیشتر از دیگران صفحات اول و اقتصادی و کمتر از دیگران صفحات اجتماعی، فرهنگی و ورزشی را می‌خوانند.
شاغلان و افراد دارای درآمد بدون کار، بیشتر صفحه اول و صفحه سیاسی را می‌خوانند. خانه‌دارها صفحه سیاسی و ورزشی کمتر از دیگران و بیشتر صفحه حوادث و اجتماعی را می‌خوانند.
دانش‌آموزان و دانشجویان نیز بیشتر صفحه ورزشی و بیکاران بیشتر صفحه آگهی را می‌خوانند.
همچنین در مورد «مکان مطالعه روزنامه و مجله و میزان هزینه ماهانه خرید آن» که در جدول ذیل آمده است:

مشخص شد بیشترین مکان مطالعه روزنامه و مجله، خانه است با ۷۵٫۲ درصد در میان روزنامه و مجله‌‌خوان‌ها.
محل کار نیز دومین مکانی است که با ۱۷ درصد در میان نشریه‌خوان‌ها، بیشتر افراد در آن روزنامه می‌خوانند.

شاغلان و افراد دارای درآمد بدون کار، بیشتر صفحه اول و صفحه سیاسی را می‌خوانند. خانه‌دارها صفحه سیاسی و ورزشی کمتر از دیگران و بیشتر صفحه حوادث و اجتماعی را می‌خوانند.

۴/۴ درصد نشریه‌خوان‌ها و ۱/۱ درصد جمعیت بیشتر در کیوسک روزنامه‌فروشی‌ها، نشریات را می‌خوانند.
اماکن عمومی و کتابخانه‌ها نیز از نظر مکان مطالعه نشریات، با ۲ و ۱٫۲ درصد در میان نشریه‌خوان‌ها قرار دارند.

بیشترین مکان مطالعه روزنامه و مجله، خانه است با ۷۵٫۲ درصد در میان روزنامه و مجله‌‌خوان‌ها.