سرویس فرهنگی: آیین نکوداشت استاد مهدی گلشنی عصر دیروز در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد.
این آیین نکوداشت با همکاری مشترک قطب فلسفه دین اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و با مشارکت مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)، بنیاد علمی نخبگان، مرکز پژوهش‌های صدرا، مجمع عالی حکمت، کانون اندیشه جوان، انجمن کلام اسلامی حوزه، دانشکده معارف و اندیشه اسلامی دانشگاه تهران و پردیس فارابی دانشگاه تهران برگزار شد.
دکتر مهدی گلشنی، فیزیکدان و پژوهشگر فلسفه علم، مترجم، استاد بازنشسته دانشگاه صنعتی شریف، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و عضو پیوسته فرهنگستان علوم ایران است. همچنین از برگزیدگان همایش چهره‌های ماندگار در عرصه فیزیک و برنده کتاب سال جمهوری اسلامی ایران است.
آیت‌الله علی‌اکبر رشاد، رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در این مراسم گفت: در سنت اسلامی بارها تأکید بر تکریم عالمان شده است. تکریم دانشمند مجرب و دردمند، جناب گلشنی بر اساس این سنت حسنه است. من سال‌هاست به خدمت ایشان ارادت دارم و از محضر علمی ایشان بهره‌مند شدم. هر آنچه بگویم بر شخصیت علمی ایشان نخواهد افزود. ایشان به لحاظ علمی و ذکاوت و گستردگی دامنه معرفتی و جهان دینی و انقلابی در مراتب عالی قرار دارد. دکتر گلشنی برای خدمات علمی به جامعه، جزو شخصیت‌های ممتاز و صاحب‌نظر است. ایشان در حوزه فیزیک نظری و مطالعات دینی و فلسفه در مجامع علمی قابل توجه بوده و هست.
وی افزود: دکتر گلشنی در حوزه فلسفه دین و فلسفه علم نیز بسیار مورد توجه است و مقالات ایشان و آثار و کتاب‌هایشان مرجع بوده و ارجاعات بسیار دارند. تعصب ایشان به علوم انسانی، در میان علوم انسانی‌ها نادر است. غم و دلمشغولی دکتر گلشنی به علوم دینی هم نشان‌دهنده معرفت دینی اوست. من شهادت می‌دهم ایشان مرد دیانت و متدین و متشرع است و چه بسا در میان دیگران که چنین ویژگی‌هایی انتظار می‌رود، ایشان شأن و جایگاهی دارد. تواضع و اخلاص دکتر گلشنی برای ما درس‌آموز است و امیدوارم آثار ایشان در دانشگاه‌ها بیش از این مورد توجه قرار گیرند.
آیت‌الله رشاد در پایان گفته‌های خود به بررسی علم دینی پرداخت.
در ادامه این مراسم پیام آیت‌الله العظمی جعفر سبحانی برای آیین نکوداشت دکتر گلشنی به شرح ذیل قرائت شد:
«خداوند، این جهان را براساس حکمت، قدرت و علم نامتناهی خویش در نهایت اتفاق و کمال آفریده است و نیز جهان را براساس قوانین منظم و سنت‌های ثابت هدایت و تدبیر میکند. قرآن سفارش زیادی به خردورزی و علم آموزی در آفاق و انفس، یعنی در خلقت زمین و آسمان‌ها و در خود انسان میکند تا از طریق آنها پی ببرد که فقط خدا حق مطلق و خالق همه هستی‌ها است.
البته این که خداوند خالق همه هستی است، منافاتی با اصل سببیت در نظام هستی ندارد که برخی از موجودات، علت وجود برخی دیگر باشند؛ خداست که به خورشید و ماه گرمی و درخشندگی بخشیده و آنها را علت گرمی و درخشندگی قرار داده است.
بنابر این اگر ما در علمی کشف کردیم که باد، علت حرکت ابر، یا خورشید، علت روشنایی است یا علت رفع فلان مرض، فلان دارو است این به معنای انکار وجود خدا نیست. بلکه کشف رابطه بین موجودات این عالم است که خدا، آنها را در نهایت اتفاق آفریده است و به تعبیری آنها آیات الهی هستند.
اما بعد از رنسانس، متأسفانه بر اثر غلبه جریان‌های نادرست تجربه‌گرایی و ماده‌گرایی و پوزیتیویسم و علم‌گرایی، برخی از متفکران، کشف قوانین طبیعی را ناسازگار با الهیات و اعتقاد به وجود خدا و تنها حوزه شناخت معرفت را، امور تجربی دانسته و از این رو، علم را در مقابل دین قرار داده‌اند، در صورتی که خالق همه موجودات و قوانین حاکم بر آنها، خداوند متعال است.
البته در مقابل این جریان الحادی، بسیاری از دانشمندان الهی بودند که علم و دین را نه تنها سازگار، بلکه هر دو را آیات الهی و مکمل همدیگر دانسته‌اند که هر دو نیاز فکری و مادی آدمی را برآورده می‌سازند و جدایی هرکدام آنها از یکدیگر، خسارت‌های جبران‌ناپذیری را برای جوامع انسانی به بار می‌آورد.
ولی جای تأسف است که مسیر و هدف پاره‌ای از علوم تجربی به دست قدرت‌طلبان و استعمارگران رقم زده می‌شود. مثلاً برخی از کشورهای استعمارگر برای چپاول بیشتر ملت‌های دیگر، برای تولید سلاح‌های کشتار جمعی نظیر سلاح‌های اتمی، میکروبی و شیمیایی، سرمایه‌گذاری می‌کنند و مسیر فعالیت دانشمندان را جهت‌دهی خاصی می‌کنند.
از نظر دین اسلام، این غایت، باید مورد بازنگری قرار گیرد و کشتار جمعی انسان‌ها، هیچ‌گاه مطلوب اسلام نیست. جهت‌دهی و اهداف علوم، باید در مسیر تأمین نیازهای واقعی انسان و در راستای اعتلای انسانیت و معنویت او باشد نه در مسیر ارضای هواهای نفسانی و خواست‌های ضدالهی استعمارگران.
در این جا از همه متولیان مراسم نکوداشت دانشمند معظم، جناب استاد دکتر مهدی گلشنی تشکر و قدردانی می‌کنم. ایشان از جمله دانشمندان متعهد و متدین کشورمان است که علم و دین را آیات الهی و مکمل یکدیگر دانسته که برای رشد و اعتلای مادی و معنوی انسان لازم و ضروری‌اند .
کتاب‌ها و مقالات این استاد دانشمند توانسته به تحکیم رابطه علم و دین کمک کند و منش و رفتار و آثار معظم‌له در راستای ارزش‌های اسلامی است.
اینجانب، از زحمات استاد بزرگوار دکتر مهدی گلشنی کمال تشکر را می‌نمایم، و از خداوند منان برای ایشان توفیقات روزافزون خواستارم و نیز از همه دانشجویان تقاضا دارم که ایشان را الگوی مناسب خود بدانند و سایه به سایه او حرکت کنند. »
دکتر غلامرضا اعوانی، استاد فلسفه اسلامی دانشگاه شهید‌بهشتی، دومین سخنران این مراسم بود.وی گفت: دکتر گلشنی از معدود دانشمندان کشورمان است که در علوم طبیعی و ریاضی تبحر دارد. ایشان، علم را الهی می‌داند و این مسأله در دنیای ما مورد غفلت قرار گرفته است و جهان را سکولار می‌دانند.
دکتر اعوانی ادامه داد: ۵ قرن است علوم ما ریاضی شده‌اند ولی هنوز یک نظریه علوم ریاضی از منظر الهی نداریم.
من بارها از ایشان شنیده‌ام که بهترین راه، مسیر افلاطون است. افلاطون بهترین ریاضیدان است. ریاضیات آلت فعل خداست و عالم معانی باید وارد ریاضیات شود.
وی تأکید کرد: دکتر گلشنی علم را برای خود علم می‌داند؛ چرا که اگر دیگر موارد مانند سیاست وارد علم شود، علم ضایع می‌شود. اولین اسم خداوند، علم است. هیچ حکمتی نمی‌تواند به این زیبایی مسائل را ببیند و ایشان در دانشگاه مرتبه علم را رعایت کرد. علم برای دکتر گلشنی، استقلال نفس است و اگر مناصبی قبول کرد، به مقتضای شرایط و برای تربیت دانشجویان و گسترش علم بوده است.
در این مراسم آقایان امراللهی، تنکبانی و شاهدی نیز سخنانی در تبیین دیدگاه‌های علمی دکتر گلشنی بیان کردند.
در پایان این مراسم دکتر مهدی گلشنی به رسم ادب سخنانی ایراد کرد و ضمن تشکر از برگزار کنندگان و سخنرانان مراسم، گفت: اکنون زمان بسیار حساسی برای کشور ماست و اگر بیدار نشویم، لطمه می‌خوریم. من در بسیاری از کشورها بوده‌ام و می‌بینیم که ما از ظرفیت‌ها کمتر بهره برده‌ایم و غرب جهان را به سمت نابودی می‌برد. آمریکا بودجه بسیاری صرف تحقیقات دانشگاهی میکند، در حالی که نیازی ندارد. در اینجا تحولات مختلفی رخ داده اما توجهی نمی‌شود.
وی در سخنانش به نفی افکار پوزیتیویستی اشاره کرد و توضیح داد: این تفکر باعث انحراف فکر شده است. از قرن ۱۹ به بعد عالمان دین طرد شده‌اند و از نیمه قرن بیستم تغییراتی ایجاد شده است ولی تفکر پوزیتیویستی هنوز بر دانشکده‌های ما حاکم است، اما در غرب این موضوع تعدیل شده است. آنها فهمیدند که تجارب موجود یک تجربه را قطعی نمی‌کند. اینشتاین هفتاد سال قبل این مورد را تذکر داد اما کسی توجه نکرد و الآن متوجه شدند. آنها اکنون دیدگاه کل‌نگر پیدا کرده‌اند که هم اخلاق را توضیح دهد و دغدغه‌های بنیادی را تبیین کند که چگونه جهان را می‌فهمیم. فیزیکدانان متوجه شدند که ما نیاز به فلسفه داریم. مجامع مهمی تشکیل شدند که فیزیک و فلسفه را با هم تدریس کنند و به دنبال توضیح دقیق عالم هستند. اگر در کشورما هم جنبه‌های مثبت منتقل می‌شدند، وضع ما الآن خیلی متفاوت بود. چرا حوزه وارد این مباحث نشد؟ در کشور ما به فلسفه‌های قاره‌ای و تحلیلی و علوم شناختی توجه می‌کنند و همه چیز را ماده می‌دانند. باید بدانیم رابطه ما با اسلام و دین چگونه است؟
وی افزود: در غرب تعامل بین دین و علم جدی شده و بینش‌ها وسیع‌تر شده‌اند. در کشور ما چیزهای غیرمفید تا بخواهید ترجمه شده‌اند، از جمله مثلاً کتاب داوکینز که از افراد ملحد است در ایران ترجمه شده ولی کتاب دقیق علمی که از الحاد به دین گرایش پیدا کند ترجمه نمی‌شود. پس نظارت‌ها کجا رفته‌اند؟غفلت عمومی وجود دارد و حوزویان باید نظارت کنند.
دکتر گلشنی بر این باور است، جوانان ما هویت دینی و ملی خود را از دست داده و نوجوانان به دنبال از ایران رفتن هستند. با معیارهای قلابی که بر ارزیابی علمی اعضای هیأت علمی حاکم است اوضاع ما بدتر می‌شود. شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجامع علمی باید نظارت جدی کنند.
وی در پایان گفت: دغدغه مسائل مهم اصلاً مورد توجه نیست. من وظیفه دارم بگویم که افراد متدین در دانشگاه‌ها نیستند و تعدادشان اندک است.من پنجاه سال است در دانشگاه‌ها هستم و طی ده سال اخیر بسیار توجهات اندک شده است.
در پایان این مراسم هدایایی به دکتر گلشنی به پاس سال‌ها فعالیت علمی اهدا شد.
