به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ اگر از نگاه میانگین‌ها بخواهیم جمعیت دانشآموزان در کلاس‌های درس مدارس دولتی به ویژه دوره ابتدایی را رصد کنیم شاید اوضاع آنقدرها هم بد نباشد آن هم به مدد کلاس‌های کم جمعیت مناطق روستایی و عشایری، کلاس‌هایی پنچ تا ده نفره و گاهی حتی یک نفره!اما اگر بخواهیم کلاس‌های درس مناطق روستایی و عشایری را از محاسباتمان کنار بگذاریم و بدون احتساب آنها یکبار دیگر اوضاع تراکم دانشآموزان در کلاس‌های درس دبستان‌های دولتی را بسنجیم، اوضاع دیگر خوشایند نیست و گاه در کلان شهرهایی مانند تهران و شهرستان‌های استان تهران با کلاس‌های پُرتراکم و خارج از استاندارد آموزشی مواجه خواهیم شد.برای مثال بر اساس سالنامۀ آماری آموزش و پرورش در سال تحصیلی ۹۷-۹۸ میانگین دانش‌آموز در کلاس درس دایر در مقطع ابتدایی ۲۳٫۵ نفر برآورد می‌شود اما وقتی ترکیب مدارس ( شهری و روستایی) و جمعیت دانش‌آموز معیار قرار داده شود متوجه می‌شویم ۶۰ درصد دانشآموزان مقطع ابتدایی در کلاس‌های شلوغ و با تراکم بالای ۲۶ نفر درس می‌خوانند.در این گزارش سعی کردیم با تمرکز بر دبستان‌های دولتی به بررسی وضعیت آنها از لحاظ تراکم کلاس‌های درس و نسبت معلم به دانش‌آموز که دو شاخص اصلی در کیفیت آموزشی و برقراری عدالت آموزشی است، بپردازیم.جمعیت دانشآموزان کشور در دوره ابتدایی ۸ میلیون و ۶۹ هزار و ۴۲۷ نفر است که از این تعداد ۶ میلیون و ۸۷۳ هزار و ۶۷۳ نفر معادل ۸۵٫۲ درصد در مدارس دولتی و یک میلیون و ۱۹۵ هزار و ۷۵۴ نفر معادل ۱۴٫۸ درصد در مدارس غیر دولتی تحصیل میکنند.استان‌های خراسان رضوی، تهران به همراه شهرستان‌های استان تهران، خوزستان، فارس و سیستان و بلوچستان بیشترین تعداد دانشآموزان دوره ابتدایی را دارند:خراسان رضوی ۷۲۹۹۰ دانش‌آموزتهران ۵۹۱۷۱۰ دانش‌آموزخوزستان ۵۶۵۳۷۸ دانش‌آموزشهرستان‌های استان تهران ۵۴۰۵۵۴ دانش‌آموزفارس ۴۷۵۱۰۱ دانش‌آموز سیستان و بلوچستان ۴۷۰۳۱۴ دانش‌آموز۸۳ درصد دانشآموزان ابتدایی تهران در مدارس دولتی درس می‌خواننددر شهر تهران ۴۹۴۷۱۵ دانش‌آموز و در شهرستان‌های استان تهران ۴۷۵۵۸۰ دانش‌آموز دوره ابتدایی در مدارس دولتی تحصیل میکنند. به عبارتی ۸۳ درصد دانشآموزان ابتدایی در شهر تهران و ۸۷ درصد در شهرستان‌های استان تهران در مدارس دولتی درس می‌خوانند.بیشترین دانشآموزان ابتدایی که در مدارس دولتی درس می خوانند در استان‌هایی هستند که در جدول ذیل آمده است:خراسان رضوی ۵۹۶۷۰۴ دانش‌آموزخوزستان ۵۰۸۴۰۵ دانش‌آموزتهران ۴۹۴۷۱۵ دانش‌آموزشهرستان‌های استان تهران ۴۷۵۵۸۰ دانش‌آموزفارس ۴۱۵۵۸۹ دانش‌آموز۶۲ درصد مدارس ابتدایی تهران دولتیدر کل کشور در مجموع ۵۵۴۰۷ مدرسه ابتدایی دولتی دخترانه، پسرانه و مختلط داریم و ۱۰۰۹۰ مدرسه غیر دولتی که ۱۲۱۱ مدرسه دولتی در تهران و ۱۳۷۰ مدرسه در شهرستان‌های استان تهران است و در مجموع ۶۲٫۹۷ درصد مدارس ابتدایی تهران دولتی و ۳۷ درصد غیر دولتی و در شهرستان های تهران ۷۶ درصد دولتی و ۲۴ درصد غیر دولتی هستند. تهران ۷۱۲ دبستان غیر دولتی و شهرستان‌های استان تهران ۴۲۹ دبستان غیر دولتی دارد.۶۵ درصد معلمان دوره ابتدایی مدرک لیسانس دارندآمار معلمان دوره ابتدایی ۲۴۹۲۸۲ نفر است که در شهر تهران ۱۴۶۰۵ و شهرستان‌های استان تهران ۱۱۰۱۲ معلم دوره ابتدایی داریم. ۱۲۲۵۲ معلم دوره ابتدایی در کل کشور دارای مدرک دیپلم و کمتر، ۴۹۷۴۱ فوق دیپلم، ۱۶۳۱۲۳ لیسانس، ۲۳۹۹۸ فوق لیسانس و ۱۶۸ نفر دارای مدرک دکترا هستند به عبارتی ۴٫۹ درصد دارای مدرک دیپلم و کمتر، ۶ صدم درصد دکترا، ۱۹٫۹۵ درصد فوق دیپلم، ۶۵ درصد لیسانس و ۹٫۶ درصد فوق لیسانس هستند.۶۰ درصد دانشآموزان دبستانی در کلاس‌های شلوغ درس می‌خوانندنسبت دانش‌آموز به معلم یکی دیگر از شاخص‌های اصلی در بررسی کیفیت و عدالت آموزشی است.رضوان حکیم‌زاده؛ معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش درباره اهمیت شاخص نبست دانش‌آموز به معلم و وضعیت ایران در این رابطه می‌گوید: « ایران کشور پهناوری است همچنین به پوشش تحصیلی حداکثری دوره ابتدایی تأکید شده است و باید به مناطق عشایری، روستایی و دورافتاده معلم اعزام کنیم، ۲۰۲ مدرسه تک دانش‌آموزی داریم که به هر کدام یک معلم اختصاص داده‌ایم همچنین ۱۲ هزار و ۷۰۰ مدرسه داریم که تعداد کل دانشآموزان آنها کمتر از ۱۴ نفر است. وقتی می‌خواهیم به مدارس ابتدایی معلم اختصاص دهیم باید در مبنای محاسبه و میانگین کل، مدارسی که تعداد دانشآموزان آنها یک نفر یا کمتر از ۱۴ نفر است، در نظر گرفته نشود تا بتوانیم تراکم مطلوب یعنی ۲۶ نفر را در کلان‌شهرها محقق و معلم مورد نیاز را برای آن تأمین کنیم.او با اشاره به غفلت از این موضوع ادامه می‌دهد: نتیجه آن کمبود حاد معلم و افزایش تراکم دانشآموزان در کلاس‌های درس مناطق شهری و حاشیه شهرهاست. جمعیت دانشآموزان در ۴۵ درصد کلاس‌های درس دوره ابتدایی بالای ۲۶ نفر است یعنی ۶۰ درصد جمعیت دانشآموزان دبستانی در کلاس‌های شلوغ درس می‌خوانند.»نسبت دانش‌آموز به معلم در شهرستان‌های تهران ۴۳نسبت دانشآموزان به معلم در تهران ۳۳ نفر و در شهرستان‌های تهران ۴۳ نفر است.جدول بالاترین نسبت دانش‌آموز به معلم در ۶ استانتهران ۴۹۴۷۱۵ دانش‌آموز ابتدایی ۱۴۰۶۵ معلم نسبت دانش‌آموز به معلم ۳۳٫۸۷شهرستان‌های تهران ۴۷۵۵۸۰ دانش‌آموز ابتدایی ۱۱۰۱۲ معلم نسبت دانش‌آموز به معلم ۴۳٫۱۸سیستان و بلوچستان ۴۷۰۳۱۴ دانش‌آموز ۱۳۶۳۰ معلم نسبت دانش‌آموز به معلم ۳۴٫۵خوزستان ۵۰۸۴۰۵ دانش‌آموز ۱۵۸۳۷ معلم نسبت دانش‌آموز به معلم ۳۲خراسان رضوی ۵۹۶۷۰۴ دانش‌آموز ۲۲۴۰۰ معلم نسبت دانش‌آموز به معلم ۲۶فارس ۴۱۵۵۸ دانش‌آموز ۱۵۵۹۰ معلم نسبت دانش‌آموز به معلم ۲۶در آمار نتایج امتحانات ۶ پایه دوره ابتدایی شرایط بدین صورت است که شهرستان های استان تهران رتبه ۱۶ کشور و سیستان و بلوچستان رتبه ۳۲ را در درصد قبولی دارد.نسبت کلاس درس به دانش‌آموز یا به عبارتی تراکم کلاس‌های درس شاخص دیگری در بررسی کیفیت و عدالت آموزشی است این نسبت از تقسیم تعداد دانشآموزان بر تعداد کلاس‌ها حاصل شده و هر چقدر میزان کمتری داشته باشد، مطلوب‌تر است؛ این نسبت توصیف‌کننده میزان فرصتی است که معلم به مسائل دانشآموزان اختصاص می‌دهد.میانگین تراکم کلاس‌های درس در تهران ۳۳ نفر۳۴۲۶۱۲ کلاس درس دولتی و غیر دولتی در مناطق شهری و روستایی کشور در دوره ابتدایی داریم که۲۷۴۰۰۴ کلاس درس دولتی و۶۸۶۰۸ کلاس درس غیر دولتی است در تهران و شهرستان‌های تهران میانگین تراکم در کلاس‌های درس ۳۳ و ۳۲ نفر است و در برخی استان‌ها مانند ایلام این وضعیت مناسب و حدود ۱۸ نفر است طبق گفته‌های مسئولان وزارت آموزش و پرورش تراکم استاندارد در دوره ابتدایی ۲۰ نفر است و حداکثر تعداد دانشآموزان در کلاس‌های درس باید ۲۶ نفر باشد.در جدول ذیل وضعیت استان‌های پرتراکم و کم تراکم را مشاهده می‌کنید:تهران ۱۴۸۷۶ کلاس درس تراکم دانش‌آموز در کلاس ۳۳ نفرشهرستان‌های تهران ۱۴۶۳۹ کلاس درس تراکم دانش‌آموز در کلاس ۳۲ نفرقم ۱۲۰۲۵۰ کلاس درس تراکم دانش‌آموز در کلاس ۳۰ نفراصفهان ۱۳۴۱۳ کلاس درس تراکم دانش آموز در کلاس ۲۶ نفرخراسان رضوی ۲۳۱۱۶ کلاس درس تراکم دانش آموز در کلاس ۲۵ نفرسیستان و بلوچستان ۳۷۷۱۰۶ کلاس درس تراکم دانش آموز در کلاس ۲۵ نفرخوزستان ۲۱۳۶۸ کلاس درس تراکم دانش آموز در کلاس ۲۳ نفرخراسان جنوبی ۷۷۹۶۹ کلاس درس تراکم دانش آموز در کلاس ۱۹ نفرایلام ۴۹۷۲۳ کلاس درس تراکم دانش آموز در کلاس ۱۸ نفرتراکم بالا و کمبود کلاس درس می تواند از جمله عوامل موثر بر بازماندگی از تحصیل و عدم امکان ثبت نام دانش آموزان در مدارس باشد. بر اساس یافته‌های آماری سال تحصیلی ۹۸-۱۳۹۷ بیشترین بازماندگی از تحصیل گروه سنی ۶ تا ۱۱ سال در استان‌های تهران ۲۲۶۷۷ نفر، سیستان و بلوچستان ۳۳۵۹۷، خراسان رضوی ۱۲۸۵۸ و خراسان شمالی ۱۱۴۱۲ است که نیازمند توجه بیشتر مسئولان است.به این موارد باید آمار مدارس دو شیفته را هم اضافه کرد که در شهر تهران در دو سال قبل فقط ۳۰۰ مدرسه دو شیفته وجود داشت که قطعاً هم‌اکنون تعداد آن افزایش یافته است و در استان تهران یک هزار مدرسه دو شیفته وجود دارد و فقط در شهرستان‌های استان تهران ۳۵ درصد دبستان‌ها دو شیفته هستند.بیشتر این شرایط نیز به دبستان‌های دولتی اختصاص دارد و تمام این موارد باعث بهره کمتر دانشآموزان دبستانی مدارس دولتی از کیفیت و عدالت آموزشی می‌شود.
